Του Κώστα Κολοκούρη

Μπορεί η Αριστερά από κυβερνητική θέση να εφαρμόσει μια φιλολαϊκή πολιτική στο πλαίσιο της πρότασης στρατηγικής του 2ου Συνεδρίου για τον δημοκρατικό δρόμο προς τον σοσιαλισμό;

Διανύουμε την πιο βαθιά διαρθρωτική κρίση στην παγκόσμια οικονομία. Κρίσεις που άρχισαν να εκδηλώνονται από τον 18ο αιώνα ως αποτέλεσμα των βαθιών αλλαγών στην τεχνολογική εξέλιξη, με τις βαθιές αλλαγές στα μέσα παραγωγής, τη συγκέντρωση – συγκεντροποίηση του κεφαλαίου.

Η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών, της πληροφορικής, εξελίσσεται με ρυθμούς πρωτόγνωρους. Ανατρέπονται τα στάνταρ αιώνων του επεκτατικού παραγωγικού μοντέλου. Η ρομποτική τεχνολογία φαίνεται ότι οδηγεί στην ανάπτυξη νέων μεγάλων παραγωγικών αυτοματοποιημένων συγκροτημάτων, όπως η επιστροφή μετά από αιώνες της κλωστοϋφαντουργίας με ρομποτική τεχνολογία στην Αμερική, της ADIDAS στη Γερμανία.

Αναδύεται μια νέα κυρίαρχη αντίθεση, το δίπολο υπερπαραγωγή – υποκατανάλωση.

Η Αριστερά μπροστά στα σοβαρά προβλήματα

Η Αριστερά στη χώρα μας με όρους τακτικής προσπαθεί να δώσει πολιτικές διεξόδους και λύσεις στα κοινωνικά προβλήματα που έχουν προκύψει από την εκδήλωση της διαρθρωτικής κρίσης του 2008.

Η αντίληψη και ο πολιτικός λόγος που εκφράζουν τα υφιστάμενα αριστερά ιδεολογικά ρεύματα, με τις διαφορετικές αποχρώσεις τους, έχουν τη βάση τους στο δίπολο «επανάσταση – μεταρρύθμιση» που κυριάρχησε στον 20ό αιώνα. Κυριαρχεί στην αντίληψη, στον πολιτικό λόγο και την πολιτική πρακτική το «θέλω = μπορώ», που αναδεικνύει τον υποκειμενικό παράγοντα σε κυρίαρχο μοχλό της εξέλιξης και υποβιβάζει σε υποδεέστερο τον αντικειμενικό παράγοντα.

Μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, την εγκατάλειψη του ευρωκομμουνισμού, της προσχώρησης της σοσιαλδημοκρατίας στο νεοφιλελεύθερο στρατόπεδο, τα αδιέξοδα στρατηγικής πολλαπλασιάζονται.

Α. Αντικειμενικοί και υποκειμενικοί όροι στην εξέλιξη.

Σε αντίθεση με τη λενινιστική στρατηγική «ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού» αποδείχτηκε ότι ο καπιταλισμός δεν έκλεισε τον κύκλο του και μπορεί να αναπτύξει τις νέες παραγωγικές δυνάμεις.

Η στρατηγική της ανατροπής – κατάρρευσης του καπιταλισμού με μοχλό τη δράση του υποκειμένου δεν επαληθεύεται. Η εποχή που ξεκίνησε με το μανιφέστο του Μαρξ, με το «προλετάριοι όλων των χωρών, ενωθείτε», κλείνει με την εμφάνιση της πληροφορικής τεχνολογίας και μαζί της η στρατηγική της «ανατροπής του καπιταλισμού».

Διανύσαμε την πρώτη φάση της ανάπτυξης της πληροφορικής και της αυτοματοποίησης της εργασίας. Οι τεχνολογικές εξελίξεις στους τομείς των επιστημών και της τεχνολογίας με πρωταγωνιστικό τον ρόλο της πληροφορικής – ρομποτικής είναι ραγδαίες. Δημιουργούνται για πρώτη φορά δυνατότητες απαλλαγής των ανθρώπων από τη χειρωνακτική εργασία.

Όσο πολλαπλασιάζονται τα νέα παραγωγικά μέσα, τόσο περισσότεροι εργαζόμενοι βγαίνουν εκτός χειρωνακτικής εργασίας. Η μισθωτή εργασία όμως αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα στην κατανάλωση. Ιστορική πρόκληση σ` αυτή την πορεία για την εξασφάλιση εισοδήματος αποτελεί η αναγκαιότητα στροφής προς την κοινωνική οικονομία. Ουσιαστικά δημιουργείται η υλικοτεχνική υποδομή ενός διαφορετικού κοινωνικού – παραγωγικού μοντέλου.

Το πολιτικό διακύβευμα για την Αριστερά είναι στρατηγικού χαρακτήρα. Ζητούμενη η διαμόρφωση της νέας αριστερής στρατηγικής, στην εποχή της ρομποτικής, που πρέπει να πάρει υπ` όψιν της τη σχέση αντικειμενικών και υποκειμενικών όρων, που πρόκειται να καθορίσουν τη σχέση υπερπαραγωγή-υποκατανάλωση.

Β. Η τάση εξέλιξης της υπεραξίας.

Όσο θα αυξάνεται ο βαθμός αυτοματοποίησης της εργασίας τόσο θα μικραίνει η υπεραξία στην απόλυτη μορφή της, που εμπεριέχεται στη μονάδα τού κάθε παραγόμενου προϊόντος. Η τάση εξέλιξης της υπεραξίας -στη μονάδα του προϊόντος- θα μπορούσε να προσομοιωθεί ως μια φθίνουσα συνάρτηση με όριο το μηδέν. Η εξέλιξη αυτή δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί πρακτικά, γιατί εξαρτάται από την εξέλιξη της αντίθεσης υπερπαραγωγή – υποκατανάλωση.

Στους διαδοχικούς κύκλους της αυτοματοποίησης, η διαδικασία συσσώρευσης υπεραξίας θα καθοδηγεί με μεγάλη ένταση τη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου. Η τάση αυτή οδηγεί σε δημιουργία μεγάλης κλίμακας παραγωγικές μονάδες στις μητροπόλεις, με εγκατάλειψη της περιφέρειας και του φθηνού εργατικού δυναμικού.

Η αντίθεση «υπερπαραγωγή – υποκατανάλωση» θα οξύνεται λογω περιορισμού του εισοδήματος. Στην πορεία αυτή υπάρχει ιστορικό σημείο τομής της σχέσης υποκειμενικών – αντικειμενικών παραγόντων. Στη φάση εκείνη της ανθρώπινης Ιστορίας θα εμφανιστούν κομβικά προβλήματα. Καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων είτε αλλαγή του πολιτικού μοντέλου διαχείρισης των προβλημάτων. Το ιστορικό καθήκον της Αριστεράς αποτελεί η προετοιμασία της ανθρωπότητας να μην επαναλάβει το ιστορικό προηγούμενο των «λουδδιτών».

Στη χαραυγή της νέας εποχής, η διατύπωση μιας νέας στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης και εξισορρόπησης των κοινωνικών προβλημάτων θα συμβάλει ενεργά στη διαμόρφωση των κατάλληλων πολιτικών διαχείρισης αυτής της περιόδου.

Γ. Το στρατηγικό καθήκον της Αριστεράς.

Η «επαναστατική Αριστερά» του 20ού αιώνα και οι σημερινές εκδόσεις της «ριζοσπαστικής Αριστεράς» είχαν και έχουν στον πυρήνα της αντίληψης τους και μοναδικό κριτήριο δράσης τη βούληση του υποκειμένου ως κυρίαρχου μοχλού της ιστορικής εξέλιξης.

Η άποψη ότι η γενική κρίση του καπιταλισμού αποτελεί την μοναδική προϋπόθεση για το γκρέμισμά του, με μοναδικό μοχλό τη δράση του υποκειμένου, οδήγησε στο δίπολο «ρήξη – ενσωμάτωση». Η τακτική της «ρήξης» αποτρέπει τη συσπείρωση ευρύτερων δυνάμεων στην υπεράσπιση άμεσων συμφερόντων.

Η επαναδιατύπωση του στρατηγικού στόχου «του δημοκρατικού δρόμου προς τον σοσιαλισμό» οδηγεί σε αδυναμία σύνδεσης των σημερινών προβλημάτων με το πραγματικό στρατηγικό τους βάθος. Έτσι η διαμόρφωση των πολιτικών προσαρμογής στην Ευρωζώνη με όρους τακτικής δεν γίνεται αποδεκτή από μεγάλο μέρος του πληθυσμού λόγω των «πολιτικών λιτότητας».

Νέα τακτική για την Αριστερά. Aνατροπή η μεταρρυθμίσεις

Η ανάδειξη του υποκειμενικού παράγοντα ως κυρίαρχου μοχλού εξελίξεων ασχέτως της ωρίμανσης των αντικειμενικών συνθηκών, όπως και αγκυλώσεις από τη θεώρηση του «ιμπεριαλισμού» ως τελευταίου σταδίου, έχουν οδηγήσει αριστερές δυνάμεις στο περιθώριο.

Οι στρεβλώσεις στο κράτος υπό την κυριαρχία του πελατειακού κομματικού μεταπολιτευτικού συστήματος, με την υπερδιόγκωση του κρατικού τομέα, οδήγησαν στον υπέρμετρο δανεισμό, διαμόρφωσαν μια εξωπραγματική οικονομική ευμάρεια, τροφοδότησαν την υπέρμετρη κατανάλωση και τη σημερινή χρεοκοπία. Η κοινωνία αδυνατεί να δεχτεί ότι δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν οι «καταναλωτικές κατακτήσεις» με δανεικά.

Βασική προϋπόθεση για την επίλυση των συσσωρευμένων προβλημάτων της χώρας μας αποτελεί η μεταρρύθμιση με αξιοκρατία και διαφάνεια στο πολιτικό σύστημα.

Το 2ο Συνέδριο πρέπει να απαντήσει στο ερώτημα: Ανατροπή ή μεταρρυθμιστική πορεία;

Η αντίληψη της «ανατροπής» οδηγεί στις αγκυλώσεις του παρελθόντος και απομακρύνει την αναγκαιότητα διαμόρφωσης στρατηγικής με βάθος για τις επόμενες δεκαετίες και τις βαθιές αλλαγές που θα συμβούν στον τεχνολογικό τομέα.

Η άκριτη υιοθέτηση της «μεταρρυθμιστικής πορείας», αν δεν επενδυθεί με τις απαραίτητες θεωρητικές αναζητήσεις, μπορεί να οδηγήσει κάλλιστα στην υπηρέτηση του υφιστάμενου «νεοφιλελευθέρου μοντέλου» της Ευρωζώνης, όπως συνέβη στην παραδοσιακή σοσιαλδημοκρατία.

Η απάντηση δύσκολη, όμως ιστορικά αναγκαία.