Ομιλία της Κοινοβουλευτικής Εκπροσώπου του ΣΥΡΙΖΑ κατά τη συζήτηση και ψήφιση του σ/ν για το Σύμφωνο Συμβίωσης

«Το νομοσχέδιο αυτό δίνει φωνή σε όσους δεν έχουν και εγκολπώνει μια μακρά ιστορία αδικαίωτων αγώνων. Διότι, την ίδια την έννοια του ανθρώπου ως κανονιστικού θεμελίου των δικαιωμάτων ανανοηματοδότησαν αιώνες κοινωνικών, ταξικών και ιδεολογικών αγώνων», τόνισε η Κοινοβουλευτική Εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ Φωτεινή Βάκη κατά τη συζήτηση του σχεδίου νόμου «Σύμφωνο συμβίωσης, άσκηση δικαιωμάτων, ποινικές και άλλες διατάξεις» που ψηφίστηκε στη Βουλή το βράδυ της Τρίτης.

Όπως τόνισε η κ. Βάκη, το ψηφισθέν νομοσχέδιο «καλείται να θραύσει ομοφοβικά, ρατσιστικά στερεότυπα, και να αναμετρηθεί με εικόνες αποδιοπομπαίων τράγων που ξέβρασε η βαρβαρότητα της κρίσης».  

Υπογράμμισε πως «ουδέποτε μια ευτεταγμένη πολιτεία νομοθέτησε λαμβάνοντας υπόψη την κοινή γνώμη ή αναμένοντας την να ωριμάσει. Αντίθετα, η κοινωνία ωριμάζει μόνο με νομοθετικές τομές που εκριζώνουν βαθειά εμπεδωμένες προκαταλήψεις. Αν ο νομοθέτης εισάκουγε ευλαβικά την κοινή γνώμη και δεν αφουγκραζόταν τους παλμούς ιστορικών διεκδικήσεων, δεν θα είχε ποτέ καταργηθεί η δουλεία και οι φυλετικές διακρίσεις, δεν θα κατοχυρωνόταν το δικαίωμα της απεργίας, ούτε θα είχε δοθεί ψήφος στους ακτήμονες και τις γυναίκες».

Ακολουθεί ολόκληρο το κείμενο της ομιλίας:

«Η 10^η Δεκεμβρίου, η ημέρα που το 1948 υπεγράφη η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, καθιερώθηκε ως η Παγκόσμια Ημέρα των δικαιωμάτων για να λειτουργεί ως διαρκής υπόμνηση ότι ο σεβασμός τους, που είναι απαρέγκλιτος όρος του σεβασμού προς τη δημοκρατία, δεν επιδέχεται υποσημειώσεις και αστερίσκους και δεν λειτουργεί α λα καρτ. Αν υπάρχει ένα αδιόρατο νήμα που συνδέει πολυσχιδείς και φαινομενικά ετερόκλητες διατάξεις του παρόντος νομοσχεδίου, τούτο είναι το δικαίωμα να έχουμε δικαιώματα υπό την ανθρώπινη ιδιότητά μας που συνιστά και την προμετωπίδα της οικουμενικής διακήρυξης, σύμφωνα με την οποία όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα.

Η ιστορία των ανθρώπινων δικαιωμάτων είναι η μακρά ιστορία των καταπατήσεών τους αλλά και των ηρωικών και ενίοτε αιματοβαμμένων αγώνων συνεχούς διεκδίκησής τους. Πίσω από τον αφηρημένο άνθρωπο των ποικίλων διακηρύξεών τους, πίσω από τις νομικές διατάξεις και τα άρθρα του νομοσχεδίου για το σύμφωνο συμβίωσης, κρύβονται άνθρωποι δύο ταχυτήτων, άνθρωποι αόρατοι, άνθρωποι λαθραίοι, υπάνθρωποι για κάποιους και αποκλεισμένοι. Κρύβονται ζωές καταφρονημένες και ανάξιες να βιωθούν.

Το παρόν νομοσχέδιο ρίχνει λίγο φως στα πυκνά σκοτάδια των κηρυγμάτων μίσους που εκπορεύονται από τους θύλακες οπισθοδρόμησης που ελλοχεύουν μέσα στην ίδια την κοινωνία, μέσα στη Βουλή αλλά και μέσα στην Εκκλησία. Βγάζει από το σκοτάδι ομόφυλα ζευγάρια που στερούνται του δικαιώματός τους να απολαμβάνουν απρόσκοπτα μια κοινή ζωή που η σχέση τους στιγματίζεται ακόμη ως άσεμνη -και άρα αποκρυπτέα- και που συχνά υπόκεινται στη χλεύη και στην απαξίωση, που πολλές φορές μετατρέπονται σε λεκτική και σωματική βία.

Ηχούν πένθιμα οι καμπάνες σήμερα κατ’ εντολή ιεράρχη αλλά ηχούν ακόμη πιο πένθιμα στα αυτιά μας οι κραυγές που ασελγούν στην ίδια τη γλώσσα αγάπης του Ευαγγελίου, ξεχνώντας ότι ο Χριστιανισμός εισήγαγε την έννοια της ισότητας των ανθρώπων ενώπιον του Θεού. Κραυγές όπως «αποβράσματα, περιθωριακοί άνθρωποι, ελαττωματίες, εξευτελισμένοι άνθρωποι του σκότους» όχι μόνο προκαλούν στεγανοποιημένα ανακλαστικά που κωφεύουν στις τεκτονικές αλλαγές που επήλθαν στις ανθρώπινες σχέσεις αλλά συνοδεύονται και από λόγο που δεν σημαίνει μόνο αλλά βιαιοπραγεί: «αυτούς τους εξευτελισμένους φτύστε τους! Αποδοκιμάστε τους! Μαυρίστε τους! Δεν είναι άνθρωποι! Είναι εκτρώματα της φύσεως!»

Μολονότι στην καθολική Ιρλανδία το 62% υπερψήφισε τον πολιτικό γάμο ομόφυλων, η Λιθουανία και η Ελλάδα είναι οι μόνες χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης που έχουν θεσπίσει σύμφωνο μόνο για ετερόφυλα ζευγάρια. Το Νοέμβριο του 2013, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καταδίκασε την Ελλάδα διότι έκρινε ότι ο αποκλεισμός των ομόφυλων ζευγαριών από το σύμφωνο συμβίωσης παραβιάζει τη χάρτα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και συγκεκριμένα το άρθρο 8 περί σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής των προσώπων αλλά και το άρθρο 14 περί απαγόρευσης των διακρίσεων ως προς την απόλαυση δικαιωμάτων.

Η νομική αναγνώριση του συμφώνου συμβίωσης όμως δεν επισπεύθηκε ούτε υπαγορεύτηκε από την ευρωπαϊκή καταδίκη της χώρας μας. Αντίθετα, υπαγορεύεται από την κανονιστική πρωταρχή της κοινωνικής ειρήνης και της Δημοκρατίας, από τα συνταγματικά θεμελιωμένα δικαιώματα της ισονομίας, της αξιοπρέπειας και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας.

Οι βαθειά αναχρονιστικές αιτιάσεις κατά τις οποίες η επέκταση του συμφώνου συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια υποσκάπτει το θεσμό του γάμου αντίκεινται σε όλα τα επιστημονικά δεδομένα. Η ομοφυλοφιλία είναι σεξουαλικός προσανατολισμός και έκφραση, δεν επιλέγεται. Και οι ομοφυλόφιλοι δημιουργούν σχέσεις αγάπης και αφοσίωσης ισοδύναμες με τις ετερόφυλες. Η έννοια της οικογένειας δεν δομείται μόνο στο γάμο αλλά και σε άλλους de facto οικογενειακούς δεσμούς όταν τα μέρη συμβιώνουν.

Θλίψη όμως προκαλεί και η άλλη ευρέως διαδεδομένη και βαθειά συντηρητική αναγωγή της ομοφυλοφιλίας σε ιδιωτική υπόθεση που δεν πρέπει να απασχολεί την Πολιτεία και τη δημόσια σφαίρα. Ας γίνονται ζευγάρια οι ομοφυλόφιλοι αλλά να μην διεκδικούν νομιμοποίηση, υποστηρίζουν. Συνάδελφοι του ΚΚΕ, ειλικρινά αδυνατώ να κατανοήσω την προσέγγισή σας. Έχετε γίνει προνεωτερικό κόμμα ενδεδυμένο τον μανδύα της επανάστασης που ευαγγελίζεσθε; Έχετε ενστερνιστεί την κοινοτοπία του διπόλου «ομαλό –ανώμαλο», «φυσιολογικό-μη φυσιολογικό»; Ή μήπως το διαβατήριο εισόδου στον σοσιαλιστικό παράδεισο διασφαλίζουν μόνον τα ετερόφυλα ζεύγη;

Δεν είναι ιδιωτική υπόθεση να παίρνει κάποιος ιατρικές αποφάσεις για τον σύντροφό σου σε περίπτωση ασθένειας, να διεκδικεί την κοινά αποκτηθείσα περιουσία σε περίπτωση που ο ένας εκλείψει, να μπορεί να ασφαλίζει τον σύντροφό του, να παίρνουν μαζί άδεια.

Επιπλέον, θα πρέπει στο μέλλον να υπάρχει πρόβλεψη ανάθεσης με δικαστική απόφαση της γονικής επιμέλειας του παιδιού του ενός εταίρου του συμφώνου και στους δύο εταίρους, εφόσον ο άλλος γονιός δεν υπάρχει ή δεν έχει την γονική μέριμνα. Διότι είναι θλιβερό τα παιδιά αυτά να πέφτουν σε νομικό κενό και μονόδρομος ζωής να καθίσταται το ίδρυμα ή η πρόνοια. Και είναι αδιανόητο να στερούνται τον άνθρωπο που αναγνωρίζουν γονιό τους, τον άνθρωπο που τα ανέθρεψε, τα συνόδευσε στο σχολείο, ξενύχτησε στις αρρώστιες τους, έπαιξε μαζί τους, τα ακολούθησε στα πρώτα τους βήματα.  

Μόνο ολοκληρωτικά καθεστώτα νομοθετούν προκειμένου να παρέμβουν και να καθορίσουν τον ιδιωτικό βίο των πολιτών. Μια δημοκρατική πολιτεία υπερψηφίζει την ίση μεταχείριση των πολιτών διότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν συνιστούν πεδίο διαπραγμάτευσης. Δεν καλούμαστε να ψηφίσουμε υπέρ ή κατά του συμφώνου συμβίωσης αλλά υπέρ ή κατά της ισονομίας.

Το παρόν νομοσχέδιο –πηγαίνω στις άλλες διατάξεις- προβλέπει τη σύσταση Εθνικού Συμβουλίου κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας, συγκεκριμενοποιεί τα εγκλήματα με ρατσιστικά χαρακτηριστικά υπερβαίνοντας την ενδιάθετη, υποκειμενική και συνεπώς εμπειρικά μη αποδείξιμη έννοια του μίσους ως κινήτρου και υπογραμμίζοντας τα ειδικότερα χαρακτηριστικά του θύματος και επίσης επεκτείνει την ποινική προστασία του ατόμου απέναντι σε φαινόμενα της καταφρονητικής του μεταχείρισης μέσω του αποκλεισμού του από παροχές αγαθών και υπηρεσιών.

Αυτό που διακυβεύεται στα παραπάνω είναι αυτό που είχε γράψει κάποτε ο φιλόσοφος E. Levinas: την επαύριο του ναζισμού· «το ίδιο το ανθρώπινο μέσα στο ανθρώπινο». Αυτό που διακυβεύεται είναι να μπει ένα τέλος στη ρατσιστική, ανθρωποφάγο, εθνικιστική, ναζιστική ταξινόμηση του κάθε μετανάστη, αλλόφυλου, αλλόθρησκου, ομοφυλόφιλου, τοξικομανούς, «μη κανονικού», αυτού που δεν πληροί τους όρους της μυθολογίας του Blut und Boden, του αίματος και της Γης, στην κατηγορία του μολυσματικού «υπανθρώπου», της «ύπαρξης χωρίς ζωή» που πρέπει να αφανιστεί.

(Άλλες διατάξεις) Αξιοσημείωτη είναι και η διάταξη που εξαλείφει τις ολέθριες συνέπειες του περίφημου Τυποκτόνου νόμου όπου η προστασία του πολίτη είχε φτάσει στο σημείο αυτολογοκρισίας και φίμωσης της δημοσιογραφικής κριτικής εξαιτίας της απειλής αγωγής εκ μέρους ισχυρών εναγόντων.

Τελειώνω με τα άρθρα που αφορούν μια άλλη μεγάλη κατηγορία «αόρατων»: των κρατουμένων. Εγκλεισμός δεν σημαίνει στέρηση δικαιωμάτων, ο κρατούμενος δεν είναι ένας homo sacer, ήτοι απογυμνωμένος από όλα τα δικαιώματα, με μοναδικό του γνώρισμα τη βιολογική του υπόσταση. Με την επιεική αντιμετώπιση του ανηλίκου εν όψει της ανυπακοής του που εκδηλωνόταν με την επανειλημμένη διαφυγή του από το ίδρυμα, με την τοποθέτηση ανηλίκου σε Ίδρυμα μόνο σε περίπτωση πράξεων που αν τις τελούσε ενήλικος θα ήταν κακούργημα, με το δικαίωμα φοίτησης μέσω ηλεκτρονικής επιτήρησης το οποίο επεκτείνεται, η φυλακή δεν θυμίζει πια κάτεργο ανηλίκων και πεδίο του οξύμωρου που λέγεται νεανική απελπισία και γδέρνει όνειρα σ’ ένα οδόφραγμα στον δρόμο επιστροφής στην παραβατικότητα και τη φυλακή.

Άξιον μνείας όμως είναι και το άρθρο που αφορά τη διάθεση σε καταστήματα κράτησης προϊόντων που δημεύονται ως αντικείμενα λαθρεμπορίας για τις ανάγκες άπορων κρατουμένων. Φυλλομετρώντας τα πρακτικά των συνεδριάσεων της Επιτροπής έπεσα πάνω στην τοποθέτηση του Προέδρου της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος όπου αναφέρει:

«Ελάχιστοι ίσως θα μπορούσαν να αντιληφθούν την αναγκαιότητα κάποιου κρατουμένου να έχει δωρεάν τσιγάρα, να μην τα αγοράζει… στις φυλακές κυριαρχεί ένα τρίπτυχο: η φτώχεια, η βία και η εξαθλίωση. Θεωρούμε ότι αυτό το άρθρο στο σκέλος της φτώχειας και της πενίας μέσα στις φυλακές, δηλαδή στη διάθεση των κατασχεμένων προϊόντων, δίνει μια μεγάλη παρηγοριά σε ανθρώπους που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα. Σε ανθρώπους που δεν έχουν ούτε ένα επισκεπτήριο, που δεν έχουν ούτε ένα ζευγάρι παπούτσια να φορέσουν και κυριολεκτικά οι κοινωνικές υπηρεσίες των φυλακών γίνονται ‘ζήτουλες’ δεξιά και αριστερά, για να μπορέσουν να τους βρουν ένα παντελόνι και ένα ζευγάρι παπούτσια, για να παρουσιαστούν στο δικαστήριο».

Κατόπιν τούτου είναι περιττό να καταλάβει κάποιος την αξία του άρθρου που καταργεί την υποχρεωτική δωρεά σε ΜΚΟ ως προϋπόθεση για αναστολή ή απόλυση του κρατούμενου.

Τέλος, άκρως σημαντικό και το άρθρο για τις μωρομάνες, κατά το οποίο παρέχεται η δυνατότητα στην κρατούμενη μητέρα ανήλικου τέκνου να παραμείνει κοντά του αυτά τα κρίσιμα πρώτα χρόνια της ζωής του, να παραμείνει κοντά του εκτίοντας την ποινή της ή μέρος της με τη μορφή του κατ’ οίκον περιορισμού. Διότι είναι τουλάχιστον θλιβερό οι πρώτες παραστάσεις ζωής ενός ανθρώπου να είναι η φυλακή. Να είναι μια πτέρυγα στον Ελαιώνα Θηβών με είκοσι κελιά, ένα διάδρομο, έναν προθάλαμο με τοιχογραφίες και κάποια πλαστικά αλογάκια και χωρίς παιδικό σταθμό για παιδιά έως δυόμισι ετών.

Το προς ψήφιση νομοσχέδιο δίνει φωνή σε όσους δεν έχουν και εγκολπώνει μια μακρά ιστορία αδικαίωτων αγώνων. Διότι, την ίδια την έννοια του ανθρώπου ως κανονιστικού θεμελίου των δικαιωμάτων ανανοηματοδότησαν αιώνες κοινωνικών, ταξικών και ιδεολογικών αγώνων. Το προς ψήφιση νομοσχέδιο καλείται να θραύσει ομοφοβικά, ρατσιστικά στερεότυπα, και να αναμετρηθεί με εικόνες αποδιοπομπαίων τράγων που ξέβρασε η βαρβαρότητα της κρίσης.

Ουδέποτε μια ευτεταγμένη πολιτεία νομοθέτησε λαμβάνοντας υπόψη την κοινή γνώμη ή αναμένοντας την να ωριμάσει. Αντίθετα, η κοινωνία ωριμάζει μόνο με νομοθετικές τομές που εκριζώνουν βαθειά εμπεδωμένες προκαταλήψεις. Αν ο νομοθέτης εισάκουγε ευλαβικά την κοινή γνώμη και δεν αφουγκραζόταν τους παλμούς ιστορικών διεκδικήσεων, δεν θα είχε ποτέ καταργηθεί η δουλεία και οι φυλετικές διακρίσεις, δεν θα κατοχυρωνόταν το δικαίωμα της απεργίας, ούτε θα είχε δοθεί ψήφος στους ακτήμονες και τις γυναίκες».