Έως σήμερα, την περιουσία των παλαιών ηπειρώτικων κληροδοτημάτων που συστάθηκαν τον καιρό της Τουρκοκρατίας με φιρμάνια του Σουλτάνου και με αντισυνταγματικά διατάγματα των δικτατοριών Παγκάλου, Μεταξά και χούντας, διαχειρίζεται η Μητρόπολη Ιωαννίνων, με ειδικές επιτροπές υπό την προεδρία του μητροπολίτη. Ο νόμος 1473/1984 που καταργούσε τις εν λόγω διατάξεις δεν έχει εφαρμοστεί μέχρι σήμερα.

Ειδικότερα, το 1920 ψηφίστηκε ο νόμος 2508/1920, με τον οποίο καταργήθηκαν στις Νέες Χώρες, στις οποίες ανήκει και η Ήπειρος, οι χριστιανικές κοινότητες της εποχής της Τουρκοκρατίας και οι διοικούσες αυτές εφοροεπιτροπείες που διαχειρίζονταν εκτός των άλλων στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, τις περιουσίες τις οποίες άφησαν στα Γιάννινα και το Νομό Ιωαννίνων μεγάλοι εθνικοί ευεργέτες. Αναφορικά με τα τρία μεγαλύτερα ηπειρώτικα κληροδοτήματα (Ζωσιμά, Σταύρου και Τούλη), ο Νικόλαος Ζωσιμάς και ο Γεώργιος Σταύρου όριζαν ως διαχειριστές τρεις γιαννιώτες πολίτες (π.χ., το δήμαρχο), ενώ ο Γεώργιος Τούλης την κοινότητα Μετσόβου. Οι περιουσίες αυτές, σύμφωνα με το νόμο, έπρεπε μέσα σε ένα χρόνο να εκκαθαριστούν και να αποδοθούν εκεί όπου όριζαν οι διαθέτες. Ο νόμος αυτός δεν εφαρμόστηκε στο Νομό Ιωαννίνων, διότι ο τότε Μητροπολίτης Σπυρίδων ζήτησε και πέτυχε την εξαίρεση των Ιωαννίνων από το ισχύον καθεστώς στην υπόλοιπη χώρα. H εξαίρεση αυτή ουδέποτε καταργήθηκε, δεδομένου ότι και ο μετέπειτα αναγκαστικός νόμος 2039/1939 για τη διοίκηση των κληροδοτημάτων που εκδόθηκε επί δικτατορίας Μεταξά εξαιρούσε την πόλη των Ιωαννίνων.

Το 1984 ψηφίστηκε ο νόμος 1473/1984, με τον οποίο καταργήθηκαν οι διατάξεις των άρθρων 113 – 124 του Α.Ν 2039/1939 καθώς και «κάθε άλλη ειδική γενική διάταξη» και καθόρισε για τα Παλαιά Κληροδοτήματα Ιωαννίνων να γίνει η εκκαθάριση και να οριστεί διοίκηση και διαχείριση σύμφωνα με τη βούληση των ευεργετών. Όμως ούτε ο νόμος αυτός που εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα εφαρμόστηκε, ούτε η συναφής Υπουργική Απόφαση Κ.4849/1512/1-7-1986 του Υπουργείου Οικονομικών, με την οποία δόθηκε εντολή να περιέλθει το κληροδότημα Γ. Σταύρου στο Δήμο Ιωαννιτών στον οποίο δικαιωματικά ανήκει, εκτελέστηκε.

Το αντισυνταγματικό αυτό καθεστώς αναγνωρίζουν όλα τα θεσμικά όργανα (Υπουργείο Εσωτερικών με την απόφαση 24114/1999, Συνήγορος του Πολίτη, Μόνιμη Ειδική Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας, κ.α), στα οποία προσέφυγε η Επιτροπή Αγώνα για τα Ηπειρωτικά Κληροδοτήματα, ζητώντας από το Υπουργείο Οικονομικών την εφαρμογή του Συντάγματος και του νόμου 1473/1984. Όλα τα ανωτέρω θεσμικά όργανα αποφάνθηκαν ότι ο νόμος 1473/1984 είναι σαφής τόσο ως προς την κατάργηση των διατάξεων 113 έως 124 του Α.Ν 2029/1939, όσο και ως προς την ισχύ των λοιπών διατάξεών του για τα Παλαιά Κληροδοτήματα Ιωαννίνων.

Έκτοτε, οι πολιτικές και άλλες αρχές που είχαν την αρμοδιότητα για τα κληροδοτήματα, αντί να εφαρμόσουν το Νόμο, κρύφτηκαν πίσω από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους στο οποίο απευθύνθηκαν για να εξεταστεί εάν ισχύει για τα Αγαθοεργά Καταστήματα της Μητρόπολης Ιωαννίνων και τις άλλες διαχειριστικές επιτροπές της Τουρκοκρατίας, το από 30/4/1926 διάταγμα του Παγκάλου ή ο νόμος 1473/1984, που ψηφίστηκε ειδικά για να καταργήσει αυτό το διάταγμα και τις παραγράφους του Α.Ν του Μεταξά που διατηρούσαν αυτό το διάταγμα.

 Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους γνωμοδότησε κάνοντας δεκτή μια διάτρητη, κατά τη γνώμη μας, συνταγματικά και νομικά εισήγηση  (414/2000), η οποία ενώ στη σελίδα 14 αναφέρει «πρέπει να επισημανθεί ενταύθα ότι ως προς την αντισυνταγματικότητα των ως άνω διαταγμάτων (των φασιστικών καθεστώτων) διατηρούμε επιφυλάξεις», στη σελίδα 18 της ίδιας εισήγησης προσθέτει «θα μπορούσε να υποστηριχθεί και η μη υιοθετούμενη από την παρούσα εισήγηση άποψη ότι με τη διάταξη του άρθρου 37 του Ν.1473/1984 ο νομοθέτης ρύθμισε το σύνολο των Παλαιών Κληροδοτημάτων Ιωαννίνων». Το ίδιο καθεστώς διατηρήθηκε με πρωτοφανείς φωτογραφικές διατάξεις και στο Σχέδιο Νόμου για τον Κώδικα Εθνικών Κληροδοτημάτων, ενώ μέχρι σήμερα δεν διαφαίνεται πολιτική βούληση για την αποκατάσταση της συνταγματικότητας. 

 Με βάση τα προαναφερόμενα,

ερωτώνται οι αρμόδιοι Υπουργοί:

•    Θα εφαρμοστεί και στα Γιάννινα ο νόμος 1473/1984 (άρθρα 37 και 47), προκειμένου να παύσει η διατήρηση του αντισυνταγματικού, αναχρονιστικού και παράνομου καθεστώτος και να αποκατασταθεί η ισονομία και η ισοπολιτεία σε ό,τι αφορά τα Παλαιά Κληροδοτήματα Ιωαννίνων;

•    Θα ανακληθεί η 414/2000 γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, η οποία έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το Σύνταγμα (άρθρο 109), το νόμο 1473/1984 και τις αποφάσεις αρμοδίων θεσμικών οργάνων, δεδομένου ότι σύμφωνα με το Συνήγορο του Πολίτη «υπάρχουν περιθώρια για τροποποίηση της στάσης του Υπ. Οικονομικών, με την παραγγελία νέας γνωμοδότησης»;

•    Θα συνταχθεί ένας σύγχρονος νόμος, σύμφωνος με το Σύνταγμα και τη βούληση των ευεργετών, που ρητά θα καταργεί το απαράδεκτο καθεστώς που ισχύει στα Γιάννινα με τα Παλαιά Κληροδοτήματα Ιωαννίνων;

•    Με ποιους τρόπους ελέγχεται η διοίκηση και διαχείριση των κληροδοτημάτων από τη Μητρόπολη Ιωαννίνων, η οποία αντλεί τα προνόμιά της από φιρμάνια του σουλτάνου και διατάγματα φασιστικών καθεστώτων του 20ου αιώνα στην Ελλάδα, ώστε να διασφαλίζεται ότι ποσά που θα έπρεπε να προορίζονται για αγαθοεργίες, δεν «διαφεύγουν» προς άγνωστες κατευθύνσεις;

Ο ερωτών βουλευτής

Φώτης Κουβέλης