Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά, τα συντάγματα και οι εκάστοτε αναθεωρήσεις τους εκφράζουν πάντα κάποια κοινωνική δυναμική και αποτυπώνουν κάποιο συγκεκριμένο συσχετισμό δυνάμεων που επικρατεί στην κοινωνία κατά την ώρα που συντάσσονται ή κατά την ώρα που αναθεωρούνται.

Για παράδειγμα, το Σύνταγμα του 1975 εξέφραζε και εξακολουθεί να εκφράζει βεβαίως τη δυναμική ενός δημοκρατικού και κοινωνικού κινήματος που αναπτύχθηκε τότε στη χώρα μας στη διάρκεια της δικτατορίας και που οδήγησε στην κατάρρευσή της.

Ταυτόχρονα, το Σύνταγμα εκείνο αποτύπωσε το συσχετισμό ανάμεσα στους οπαδούς της μοναρχίας και τους οπαδούς της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Αλλά, ταυτόχρονα, το Σύνταγμα του 1975 έχει τη σφραγίδα της εποχής του, μιας εποχής δηλαδή που ηγεμόνευε, διεθνώς και στην Ευρώπη, ο κεϋνσιανισμός, οι ιδέες του κοινωνικού κράτους, του κρατικού παρεμβατισμού και του οικονομικού προγραμματισμού. Γιʼ αυτό και το Σύνταγμα του 1975 περιέχει διατάξεις, ορισμένες από τις οποίες θα μπορούσαμε να τις πούμε και προωθημένες παρʼ όλο βεβαίως που ειδικά αυτές οι διατάξεις δεν εφαρμόστηκαν σχεδόν ποτέ στη χώρα μας. Σε ελάχιστους ενδεχομένως είναι γνωστό ότι το ελληνικό Σύνταγμα, έχει ειδικό άρθρο που προβλέπει τη σύνταξη και την κατάθεση στη Βουλή οικονομικών προγραμμάτων, προγραμμάτων οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, μια δυνατότητα που έχει εγκαταλειφθεί εδώ και αρκετά χρόνια. Γιʼ αυτό άντεξε το Σύνταγμα του 1975, αλλά και γιʼ αυτό σήμερα –και εδώ και χρόνια- αναπτύχθηκαν ισχυρές δυνάμεις και τάσεις υπέρ της αλλαγής του, ακριβώς για να ανατραπούν αυτά τα στοιχεία τα οποία διακρίνονται από προοδευτικότητα, δημοκρατισμό και κοινωνική αίσθηση των πραγμάτων.

Πρέπει να θυμίσω, διότι σχεδόν έχει ξεχαστεί, ότι όταν άρχισε η συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος, διατυπώθηκαν και στον Τύπο απόψεις και από τον Υπουργό Εθνικής Οικονομίας, τον κ. Αλογοσκούφη και άλλους πολλούς από τη Νέα Δημοκρατία, αλλά και από προηγούμενους Υπουργούς Οικονομικών και άλλα στελέχη του ΠΑ.ΣΟ.Κ., που ζητούσαν και αναφέρονταν σε μια αναθεώρηση πολύ διαφορετική απʼ αυτή που συζητούμε σήμερα. Ζητούσαν στην ουσία να θεσμοθετηθεί το νεοφιλελεύθερο πρότυπο, η δημοσιονομική πειθαρχία, ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί και άλλα συμβολικά ή ουσιαστικά στοιχεία αυτού του μοντέλου. Βεβαίως, οι εξελίξεις, η παρέμβαση της κοινωνίας, των κινημάτων, της νεολαίας, όλα αυτά τα οποία τόνισε χθες και ο Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. και οι διεθνείς εξελίξεις οδήγησαν σε μία συρρίκνωση των αρχικών φιλοδοξιών.

Ποια είναι η δυναμική, λοιπόν, που προσπαθεί να εκφράσει η παρούσα αναθεώρηση και ποιος είναι ο συσχετισμός –για να διατηρήσω αυτό το σχήμα- που αποτυπώνει η υπό διαμόρφωση αναθεώρηση του Συντάγματος; Κατά την άποψή μου, η παρούσα αναθεώρηση εκφράζει όχι κάποια δυναμική, αλλά εκφράζει την αδυναμία και την παρακμή του διαμορφωμένου μοντέλου ανάπτυξης αλλά και του πολιτικού συστήματος, του δικομματικού συστήματος, του συστήματος του συναινετικού δικομματισμού, όπως ορθότερα πρέπει να το ονομάσουμε. Διότι πρόκειται για ένα δικομματισμό στη βάση των ίδιων πολιτικών πλαισίων, των ίδιων βασικών κατευθύνσεων. Αυτό το μοντέλο, ακριβώς σήμερα, βρίσκεται σε μια κατάσταση που άλλοι την ονομάζουν κατάσταση κρίσης, άλλοι κατάσταση παρακμής. Το βέβαιο είναι ότι δεν μπορούν πια αυτές οι ιδέες να ασκήσουν ηγεμονία, να είναι ελκτικές, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και σε όλον τον κόσμο, ιδιαίτερα μετά την τελευταία κρίση και όσα ακολούθησαν και συνεχίζονται.

Η παρούσα Αναθεώρηση λοιπόν αποτυπώνει την κρίση ηγεμονίας αυτού του μοντέλου και νομίζω ότι αυτή η διαδικασία, αυτή η εικόνα της παρακμής, αυτός ο εκφυλισμός της διαδικασίας, αυτή η εικόνα της Αίθουσας που ζούμε και σήμερα συνδυάζονται και μπορούν να ερμηνευτούν μέσα σʼ αυτό το γενικότερο πλαίσιο.

Ορισμένα σύντομα παραδείγματα αυτού που ονόμασα παρακμή και κρίση του μοντέλου του συναινετικού δικομματισμού, αλλά και του συναινετικού φιλελευθερισμού: Πού είναι σήμερα οι οπαδοί του λιγότερου κράτους; Τι απέγιναν; Έγιναν οπαδοί του κρατισμού και ζητούν από το κράτος να παρέμβει όχι βεβαίως για να ασκήσει κοινωνική πολιτική, αλλά για να απορροφήσει τις ζημιές και να «αναστηλώσει» την κερδοφορία των τραπεζών. Παρατηρούμε στη Βρετανία και στην Αμερική την παρέμβαση του κράτους, την κρατικοποίηση τραπεζών ακριβώς διότι αυτή ήταν μία εγγενής αντίφαση του νεοφιλελευθερισμού. Θέλω να πω ότι δεν ζούμε κάποιο νέο υπόδειγμα. Είναι τα αναγκαία μέτρα που η ίδια η κρίση του συστήματος επιβάλλει να ληφθούν για να διασωθεί το σύστημα και όχι για νʼ αλλάξει.

Πού είναι οι οπαδοί της επιχειρηματικότητας σήμερα; Τι απεκαλύφθη ότι υπάρχει κάτω από τον τίτλο «επιχειρηματικότητα»; Απεκαλύφθη ότι αυτό που ονομάζουμε επιχειρηματικότητα είναι το να μπορεί κανείς να βάζει στοιχήματα, να παίζει στα παράγωγα, να παίζει στα χρηματιστήρια, εάν τα στοιχήματα έχουν ευνοϊκή έκβαση να φεύγει με τεράστια κέρδη και εάν τα στοιχήματα δεν επιτευχθούν και υπάρχουν ζημίες, να καλείται το κράτος να καλύψει τις ζημίες. Τι είναι UBS, CITY GROUP, NORTHERN ROCK, BIAS TENSE; Τι είναι αυτοί; Αυτοί είναι η «κορωνίδα» της παγκόσμιας καπιταλιστικής επιχειρηματικότητας, δεν είναι κάποια «περίπτερα» ή κάποιες επιχειρήσεις στο περιθώριο του συστήματος. Αυτό είναι το σύστημα και αυτό ακριβώς το σύστημα είναι σήμερα σε κρίση.

Δημοσιονομική πειθαρχία: Δεν υπάρχουν πόροι για τη φτώχεια, δεν υπάρχουν πόροι για την ανεργία, δεν υπάρχουν πόροι για το περιβάλλον, όμως υπάρχουν τεράστιοι πόροι για να καλύπτουν τις ζημιές των μεγάλων τραπεζών, όπως ήδη είπα. Είναι πρόκληση αυτό που συμβαίνει και μπορεί σήμερα να συμβαίνει στην Αμερική κυρίως ή στη Βρετανία, αλλά αυτή είναι η τάση η οποία παντού με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο επεκτείνεται.

Τι απέγινε η αντιπληθωριστική πολιτική; Να μην αυξηθούν οι μισθοί, να συμπιέζονται οι μισθοί για να μην έχουμε πληθωρισμό. Διαπιστώνουμε σήμερα τη μεγαλύτερη οικονομική δύναμη του κόσμου, την Αμερική, να τυπώνει δολάρια και να μειώνει τα επιτόκια για να λυτρωθεί από τη «φούσκα» των ακινήτων, τροφοδοτώντας ταυτόχρονα την παγκόσμια οικονομία με πληθωρισμό. Οι μισθωτοί θα ξαναπληρώσουν αυτόν τον πληθωρισμό;

Αναφέρθηκε από αρκετούς ομιλητές της Πλειοψηφίας και από τον εισηγητή της ότι ζούμε σε μία εποχή προκλήσεων, τεχνολογίες, παγκοσμιοποίηση, ανταγωνιστικότητα κ.ο.κ. Ποια είναι όμως η κεντρική πρόκληση διότι πολλά απʼ αυτά δεν είναι προκλήσεις, αλλά είναι μέσα; Ποιο είναι το πρόβλημα, ποιος είναι ο σκοπός που πρέπει να υπηρετήσει σήμερα η πολιτική; Μʼ άλλα λόγια, ποια είναι η κεντρική πρόκληση που ζούμε;

Η κεντρική πρόκληση που ζούμε είναι η αντιμετώπιση του σύγχρονου κοινωνικού προβλήματος σε συνδυασμό φυσικά με την προστασία του περιβάλλοντος. Το σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα συνίσταται σήμερα όχι σʼ ένα πρόβλημα καθυστέρησης, όπως υπήρχε προπολεμικά και αμέσως μετά τον πόλεμο. Το σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξης που έχουμε, είναι δηλωτικό του χαρακτήρα της και συνίσταται ακριβώς στη μεγέθυνση των κοινωνικών ανισοτήτων μέσα από την ανάπτυξη, στη διεύρυνση της φτώχειας μέσα από την ανάπτυξη, στη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, στη διάχυτη ανασφάλεια και στις απειλές για την κοινωνική συνοχή. Αυτό είναι το κοινωνικό πρόβλημα.

Μʼ αυτήν την έννοια για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος δεν μας φταίει το Σύνταγμα. Είναι θέμα πολιτικής που ασκείται, είναι θέμα πολιτικής που πρέπει να ασκηθεί. Παρʼ όλα αυτά και το Σύνταγμα θα μπορούσε να τεθεί σε αναθεώρηση ακριβώς για να διευκολύνει την άσκηση πολιτικών προς την αντιμετώπιση αυτού του σύγχρονου κοινωνικού προβλήματος.

Χρειαζόταν, λοιπόν, πράγματι μια αναθεώρηση -και χρειάζεται- η οποία θα εκφράζει την κοινωνία, θα είναι σε αντιστοιχία και θα έχει ως κινούσα δύναμή της τη δυναμική της ίδιας της κοινωνίας και των κινημάτων.

Η παρούσα Βουλή και η συγκεκριμένη κυβερνητική πλειοψηφία απεδείχθη αδύναμη. Ούτε άκουσε ούτε μπόρεσε ενδεχομένως να ακούσει ούτε θέλησε να μετουσιώσει σε πολιτική αυτή τη δυναμική και αυτές τις ανάγκες της κοινωνίας, οι οποίες υπάρχουν.

Εμείς, λοιπόν, θα συνεχίσουμε -και θα εντείνουμε- τον αγώνα μας, ώστε να υπάρξουν οι προϋποθέσεις και οι όροι για μία πολιτική που θα οδηγεί σε μία νέα συγκρότηση της ελληνικής κοινωνίας, σε μία νέου τύπου ανάπτυξη που θα οδηγεί σε μία κοινωνία αλληλεγγύης, δικαιοσύνης, συνοχής και σε ένα Σύνταγμα που θα εκφράζει ακριβώς αυτή τη νέα δυναμική.