O ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Στέλιος Κούλογλου ήταν κεντρικός ομιλητής στη συνεδρία με θέμα «Μηχανισμοί και Πρακτικές Προστασίας Μαρτύρων Δημοσίου Συμφέροντος» της πρώτης ημέρας του Public Integrity Forum που διοργανώθηκε στην Αθήνα από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και τη Γενική Γραμματεία Καταπολέμησης της Διαφθοράς.
 
Το Φόρουμ αποτέλεσε μία ευκαιρία για ευαισθητοποίηση του κοινού και συστράτευση όλων των φορέων απέναντι σε φαινόμενα όπως:

- το κοινωνικό κόστος της διαφθοράς

- η χρήση πολιτικών δωρεών με σκοπό την εξασφάλιση επιρροής

- η σημασία της ύπαρξης αποτελεσματικών μηχανισμών εποπτείας και λογοδοσίας στον δημόσιο τομέα

- ο ρόλος - κλειδί της ακεραιότητας για την κοινωνική ευημερία &

- ο νέος ρόλος των μέσων επικοινωνίας και των πολιτών στην καταπολέμηση της διαφθοράς.

 
Ο Στέλιος Κούλογλου, στη συζήτηση που συντόνισε η Ειρήνη Σταμούλη, Ειδική Σύμβουλος της Γ.Γ.Καταπολέμησης της Διαφθοράς, έκανε αρχικά αναφορά στις δράσεις που ήδη έχει πραγματοποιήσει για την ευαισθητοποίηση των πολιτών στο θέμα των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος, όπως η οργάνωση εκδήλωσης με τη συνεργασία της ομάδας της Αριστεράς με ομιλητές whistleblowers στο Ευρωκοινοβούλιο, η διοργάνωση φεστιβάλ ντοκιμαντέρ και ταινιών μυθοπλασίας για τους whistleblowers στις Βρυξέλλες και ανάλογων φεστιβάλ με τη συνεργασία του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Σε αυτές συμμετείχαν whistleblowers από διάφορα διεθνή, κυρίως οικονομικά, σκάνδαλα. Ο κ. Κούλογλου υπήρξε επίσης επικεφαλής της αντιπροσωπείας της ομάδας της Ευρωπαϊκής Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο, που παρευρέθηκε στο δικαστήριο για την υπόθεση των LuxLeaks, προκειμένου να εκφράσει την αλληλεγγύη της προς τους δύο καταγγέλοντες.

Στη συνέχεια ο Στέλιος Κούλογλου ανέφερε ότι πρόσφατες υποθέσεις, όπως τα LuxLeaks και το σκάνδαλο Novartis στην Ελλάδα, τονίζουν την ανάγκη προστασίας των whistleblowers, τόσο στη διάρκεια της έρευνας της υπόθεσης, όσο και μετέπειτα. Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι είναι πολύ δύσκολο να επιστρέψουν στη δουλειά τους και πρακτικά αδύνατο, αν πρόκειται για αποκαλύψεις που αφορούν ιδιωτική εταιρεία. Θα πρέπει συνεπώς να υπάρξει κάποιος μηχανισμός οικονομικής αποζημίωσης των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, υπό ορισμένες προϋποθέσεις.
 
Ο Στέλιος Κούλογλου τόνισε σχετικά πως ο νόμος του 2014 για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος στην Ελλάδα είναι ανεπαρκής και πολλές φορές ίσως λειτουργεί ως άλλοθι. Δεν περιλαμβάνει τον ιδιωτικό τομέα και προβλέπει ότι ο καταγγέλλων δεν πρέπει να έχει πάρει μέρος στο σκάνδαλο, κάτι που πρέπει να αλλάξει καθώς αυτό πρακτικά σημαίνει πως δεν θα γνωρίζει την υπόθεση. «Αν μια υπόθεση αφορά το γενικότερο δημόσιο συμφέρον θα πρέπει να προσφέρεται ικανή προστασία, με την προϋπόθεση ότι οι πληροφοριοδότες θα πουν όλη την αλήθεια και ότι θα συνεργαστούν σε όλη τη διάρκεια της έρευνας» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Κούλογλου. Προσέθεσε πως «ο whistleblower είναι σε κάθε περίπτωση το αδύναμο μέρος. Θα πρέπει για το λόγο αυτό να έχει οικονομική και ψυχολογική υποστήριξη και προφύλαξη από διαδικασίες κυρώσεων και αντιμέτρων. Από τη στιγμή που το δημόσιο κερδίζει από μια υπόθεση πρέπει ίσως να υπάρχει και κάποια αμοιβή για τον πληροφοριοδότη, ώστε να μπορέσει να συνεχίσει τη ζωή του».
 
Η υπόθεση Novartis για παράδειγμα, επεσήμανε ο κ. Κούλογλου, είναι ένα από τα μεγαλύτερα οικονομικά σκάνδαλα στην ιστορία της χώρας, του οποίου η έρευνα εξελίσσεται χάρις σε δύο whistleblowers. Το σκάνδαλο αυτό συνετέλεσε στην κατάρρευση του ελληνικού συστήματος υγείας τα προηγούμενα χρόνια και εμμέσως και στην υπερχρέωση της χώρας. Όπως υποστήριξε ο κ. Κούλογλου, αν υπήρχε ήδη στην Ελλάδα ένας νόμος που να προστάτευε τους whistleblowers, θα είχε προχωρήσει ακόμη περισσότερο η υπόθεση. Δεν υπάρχει βέβαια αμφιβολία ότι και τώρα θα προχωρήσει η έρευνα και θα αποκαλυφθεί ότι είναι ένα από τα μεγαλύτερα, όχι μόνο οικονομικά, αλλά και πολιτικά σκάνδαλα των τελευταίων δεκαετιών.
 
Ο Στέλιος Κούλογλου έκλεισε την ομιλία του περιγράφοντας τις προσπάθειες στις οποίες συμμετέχει στο Ευρωκοινοβούλιο για την δημιουργία ενός πλαισίου προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος. Αυτό θα μπορούσε να υιοθετηθεί τελικά ως οδηγία από τα κράτη και θα εγγυάται στους πληροφοριοδότες τη δυνατότητα να προσφεύγουν ανώνυμα στις εθνικές αρχές, αλλά -όταν είναι αναγκαίο- ακόμη και στον Τύπο, χωρίς αυτό τελικά να αποβαίνει σε βάρος τους. Ανέφερε χαρακτηριστικά το παράδειγμα του «John Doe», του πληροφοριοδότη δηλαδή των Panama Papers που συνέβαλε στη διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος, παρόλο που παρέμεινε ανώνυμος, βλέποντας τι είχε συμβεί προηγουμένως με τον Edward Snowden και την Chelsea Manning.

Ο Mark Worth, διευθυντής του International Whistleblower Project και συντονιστής του Southeast Europe Coalition on Whistleblower Protection, ανέλυσε τους πέντε βασικούς πυλώνες δημιουργίας ενός ασφαλούς περιβάλλοντος για πληροφοριοδότες σε μια χώρα και την ευκαιρία που έχει η Ελλάδα να τους υιοθετήσει στη νέα της νομοθεσία. Συγκεκριμένα ανέφερε πως πρέπει να υπάρχουν πολλά κανάλια καταγγελιών που περιλαμβάνουν τις ανεξάρτητες αρχές, τη δικαιοσύνη αλλά και τον Τύπο. Θα πρέπει ακόμη να θεσπιστούν μέτρα που θα εμποδίζουν τα αντίποινα από όσους θίγονται από τις αποκαλύψεις και θα προβλέπουν κυρώσεις για όσους προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις. Περιέγραψε ακόμη πως πρέπει να  υπάρξουν κίνητρα για τους πληροφοριοδότες τα οποία θα λειτουργούν ως οικονομική και ηθική αποζημίωση, καθώς η ζωή τους διαταράσσεται σοβαρά μετά τις αποκαλύψεις. Τέλος επισήμανε πως θα πρέπει να υπάρξει και ένα πλαίσιο κυρώσεων για όσους παραλείπουν τη διερεύνηση.
 
Η Μαρία Στυλιανίδου, μέλος Δ.Σ. της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων, στη συνέχεια, ανέφερε ότι o whistleblower είναι ένας κανονικός άνθρωπος, που όμως έχει την πεποίθηση πως θα αλλάξει τον κόσμο. Δυστυχώς η νομοθέτηση υπέρ των whistleblowers έρχεται συνήθως αργά, μετά από την αποκάλυψη πολύ μεγάλων σκανδάλων. Είναι ανάγκη να προστατευτούν, γιατί ρισκάρουν την ίδια τους τη ζωή, την καθημερινότητά τους, την υγεία τους, την ισορροπία και προστασία της οικογένειάς τους. Από την εμπειρία της έξι ετών ως επιθεωρήτρια δημόσιας διοίκησης, είχε αντιληφθεί ότι υπήρχαν πάρα πολλοί άνθρωποι, που ενώ ήθελαν να καταγγείλουν, είχαν το φόβο για τις συνέπειες. Όπως αποδείχθηκε τελικά, φάνηκε ότι πολλοί από αυτούς ρίσκαραν, γιατί πέρα από τον υποβιβασμό τους, υφίσταντο και καθημερινές παρενοχλήσεις που έκαναν δύσκολη την καθημερινότητά τους και, μην μπορώντας να το αντιμετωπίσουν, έφταναν στο σημείο να μετανιώνουν για την απόφασή τους.
 
Η Καλλιόπη Ζούβια, Ειδική Επιστήμονας στον Συνήγορο του Πολίτη, έκανε αναφορά στο ρόλο που έχουν ανάλογες αρχές σε χώρες του εξωτερικού για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος. Επισήμανε πως ο Συνήγορος του Πολίτη είναι ένας θεσμός τον οποίο εμπιστεύονται οι πολίτες και καταφεύγουν πολύ συχνά σε αυτόν για καταγγελίες και θα μπορούσε να υποδέχεται τόσο καταγγελίες πληροφοριοδοτών, όσο και ανθρώπων που έχουν υποστεί αντίποινα μετά την καταγγελία φαινομένων διαφθοράς. Διευκρίνισε ωστόσο ότι αυτή τη στιγμή ο Συνήγορος του Πολίτη δεν δέχεται ανώνυμες καταγγελίες.
 
Μπορείτε να παρακολουθήσετε ολόκληρη την συζήτηση εδώ.
Όλες οι συνεδρίες του Φόρουμ είναι διαθέσιμες εδώ.