ΣΥΡΙΖΑ Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς


Επικοινωνία / Contact RSS Twitter Facebook YouTube Instagram

25/11/2015

Εισηγητική ομιλία κοινωλιολόγου Ελιάνας Καναβέλη για την έμφυλη βία στην Ευρωομάδα GUE/NGL



 

Η έμφυλη βία περιλαμβάνει εγκλήματα, όπως ειναι οι σεξουαλικές επιθέσεις, οι βιασμοί και η «ενδοοικογενειακή βία» και αποτελεί σημαντική παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των γυναικών όσον αφορά την αξιοπρέπεια, την ισότητα και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Στο πλαίσιο αυτό είναι σημαντικό να αξιολογηθούν οι τρόποι με τους οποίους αντιμετωπίζεται αυτή η παραβίαση θεμελιώδων δικαιωμάτων από την κοινωνία και το κράτος καθώς όλο και περισσότερες γυναίκες δολοφονούνται, βιάζονται και ξυλοκοπούνται από συζύγους, νυν ή πρώην, πατεράδες και αδερφούς. Και είναι η ηγεμονική αρρενωπότητα που βρίσκει έκφραση στη βία, με όποια μορφή κι αν εμφανίζεται αυτή. Στόχος της όποιας μορφής βίας είναι η επιβολή της σιωπής και η δημιουργία παθητικών υποκειμένων που να εναρμονίζονται με τους κυρίαρχους ρόλους και συντηρούν τη διάκριση και την ανισότητα των φύλων. Τα ποσοστά βίας εξάλλου είναι ενδεικτικά της κατάστασης που βιώνουν οι γυναίκες.

Η δημοσίευση των δεδομένων από την πρόσφατη έρευνα του Οργανισμού θεμελιωδών δικαιωμάτων FRA (2014) καταδεικνύει ότι η βία κατά των γυναικών συνιστά μια εκτεταμένη και ευρεία παραβίαση θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων με επιπτώσεις στις ζωές πολλών γυναικών στην ΕΕ. Πιο συγκεκριμένα το ποσοστό των γυναικών που έχει πέσει θύμα σωματικής ή και σεξουαλικής βίας στην Ευρώπη, από την ηλικία των 15 ετών και άνω είναι 1 στις 3 γυναίκες (33%). Πρόκειται για 62 εκατομμύρια γυναίκες στην ΕΕ. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα υπολογίζεται ότι 13 εκατομμύρια γυναίκες σε διάστημα 12 μηνών κατά τη διεξαγωγή της έρευνας είχαν βιώσει κάποια μορφή ψυχολογικής βίας από έναν τέως ή νυν σύντροφο, όπως π.χ. δημόσιο εξευτελισμό, απαγόρευση εξόδου από το σπίτι κτλ. Τέλος σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του 2007 υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο πεθαίνουν 3500 γυναίκες λόγω ενδοοικογενειακής βίας στις 28 χώρες μέλη της ΕΕ.

Η έμφυλη βία έχει χαρακτηριστεί ως η πιο «δημοκρατική από όλα τα εγκλήματα». Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε γυναίκα από οποιονδήποτε άνδρα σε οποιονδήποτε χώρο. Σε αντίθεση με τους άνδρες, οι οποίοι είναι πιο πιθανό να είναι τα θύματα των επιθέσεων και βίας από αγνώστους, οι γυναίκες και τα παιδιά είναι θύματα ξυλοδαρμού, βιασμών και δολοφονιών από την οικογένεια και τους συντρόφους τους (Department of Health, 2005) καθώς και από άνδρες που είναι γνωστοί σε αυτές.

Μέχρι πρόσφατα μια σειρά βίαιων ενεργειών που συμβαίνανε μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον δεν θεωρούνταν σε διάφορες χώρες μέλη της ΕΕ ως εγκληματικές και για αυτό το λόγο δεν διώκονταν. Ωστόσο, η κατάσταση αυτή έχει αλλάξει και οι χώρες μέλη έχουν αναγνωρίσει διάφορες μορφές βίας κατά των γυναικών ενώ παράλληλα ολοένα και περισσότερο η έμφυλη βία θεωρείται ως καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στα μέτρα ευρωπαϊκής κλίμακας που μπορούν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών περιλαμβάνεται η οδηγία της ΕΕ για τα θύματα της εγκληματικότητας (2012/29/ΕΕ) και η σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (σύμβαση της Κωνσταντινούπολης). Η οδηγία της ΕΕ για τα θύματα της εγκληματικότητας, η οποία υιοθετήθηκε το 2012, θεσπίζει πρότυπα σχετικά με τα δικαιώματα, την υποστήριξη και την προστασία των θυμάτων της εγκληματικότητας στην ΕΕ, και κάνει ρητή αναφορά στα θύματα βίας λόγω φύλου, τα θύματα σεξουαλικής βίας και τα θύματα βίας στο πλαίσιο στενών σχέσεων. Η σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία υιοθετήθηκε το 2011, είναι το πρώτο νομικά δεσμευτικό περιφερειακό κείμενο στην Ευρώπη που αντιμετωπίζει σφαιρικά και διεξοδικά τις διαφορετικές μορφές βίας κατά των γυναικών, όπως η ψυχολογική βία, η παρενοχλητική παρακολούθηση (stalking), η σωματική βία, η σεξουαλική βία.

Παρά τον σημαντικό αντίκτυπο της βίας κατά των γυναικών, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και όσοι ασχολούνται με το θέμα αυτό εξακολουθούν σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ να ταλανίζονται από την έλλειψη επαρκών στοιχείων για την έκταση και τη φύση του προβλήματος. Καθώς οι περισσότερες γυναίκες δεν καταγγέλλουν τη βία και δεν ενθαρρύνονται να κάνουν κάτι τέτοιο από συστήματα που συχνά θεω- ρούνται μη υποστηρικτικά, τα επίσημα στοιχεία της ποινικής δικαιοσύνης καταγράφουν μόνο αυτές τις ελάχιστες καταγγελλόμενες υποθέσεις. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα μέτρα πολιτικής και οι πρακτικές λύσεις που δίνονται για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών δεν βασίζονται πάντα σε πλήρη στοιχεία. Τα στοιχεία που προέκυψαν από την πρόσφατη πανευρωπαϊκή έρευνα του οργανισμού θεμελιωδών δικαιωμάτων FRA καταδεικνύουν ότι η πλειοψηφία των γυναικών που είναι θύματα βίας δεν καταγγέλλουν τις εμπειρίες τους ούτε στην αστυνομία ούτε σε οργανώσεις υποστήριξης θυμάτων. Στην πλειονότητα των χωρών με διαθέσιμα στοιχεία, λιγότερο από το 40% των γυναικών που υφίστανται βία ζητούν οποιουδήποτε είδους βοήθεια και λιγότερο από το 10 τοις εκατό των γυναικών που υπέστησαν βία ζήτησαν βοήθεια από την αστυνομία καθώς πίστευαν ότι θα τις αντιμετωπίσουν με «καχυποψία» και δεν θα δώσουν λύση στο πρόβλημά τους.

Καθίσταται λοιπόν σαφές ότι προς το παρόν οι ανάγκες και τα δικαιώματα των γυναικών στην ΕΕ ουσιαστικά δεν ικανοποιούνται.. Κατά συνέπεια, είναι ανάγκη να επανεξεταστεί η νομοθεσία σε σχέση με την πρακτική εφαρμογή της ώστε να ενθαρρυνθούν τα θύματα να καταγγέλλουν περιστατικά, να βελτιωθούν οι τρόποι αντιμετώπισης των γυναικών που έχουν υποστεί βία και να διασφαλιστεί ότι υπάρχουν επαρκείς πόροι για στοχευμένη υποστήριξη των θυμάτων.

Πέραν όμως της νομοθεσίας ειναι σημαντικό να ληφθούν πρωτοβουλίες και μέτρα που θα αφορούν στην απασχόληση, στην υγεία, την εκπαίδευση προκειμένου το ζήτημα της βίας να καλυφθεί σφαιρικά με τελικό σκοπό την οριστική εξάλειψη της έμφυλης βίας.

Ένα σημαντικό παράδειγμα καλής πρακτικής και έμπρακτης αμφισβήτησης της ανδρικής εξουσίας παρατηρείται στη Rojava της Συρίας, όπου οι γυναίκες εκτός από πολεμιστρίες συμμετέχουν σε όλα τα τοπικά συμβούλια εξίσου και χωρίς καμία διάκριση ή διαφοροποίηση εξαιτίας του φύλου τους από τους άνδρες. Επιπλεόν, αν ένας άνδρας κατηγορηθεί για την άσκηση έμφυλης βίας δεν μπορεί να συμμετέχει σε καμία επιτροπή. Εκεί στη μακρινή Rojava το ανέφικτο για μας στη Δύση έγινε εφικτό. Εδώ ποσό ακόμη θα κρυβόμαστε και θα ψάχνουμε να βρούμε δικαιολογίες για να εφαρμοστεί στην πράξη και δίχως περιστροφές η ισότητα, ο σεβασμός στην αξιοπρέπεια και η ισονομία;

Ελλάδα

Στην περίοδο της λεγόμενης κρίσης, μιας κρίσης όχι μόνο οικονομικής, αλλά και κοινωνικής τα ποσοστά βίας στο ελληνικό συγκείμενο μαρτυρούν ότι έμφυλη βία καλά κρατεί. Σύμφωνα με τη Γενική Γραμματεία Ισότητας η τηλεφωνική γραμμή sos 15900 δέχθηκε περισσότερες από 20000 κλήσεις τα τέσσερα χρόνια λειτουργίας της. Γεγονός που αποδεικνύει ότι η βία είναι παρούσα αν συνυπολογίσει κανείς/καμία και όλες εκείνες τις γυναίκες που δεν καταγγέλλουν τη βία που έχουν υποστεί. Βία εξάλλου είναι και τα μεγάλα ποσοστά ανεργίας που υφίστανται οι γυναίκες στην Ελλάδα εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το α' τρίμηνο 2015, το ποσοστό ανεργίας των γυναικών ανέρχεται σε 30,6% και το ποσοστό ανεργίας των ανδρών ανέρχεται σε 23,5%.

Στις σημερινές συνθήκες της κρίσης, αυξάνεται η βία γενικά, και ακόμα περισσότερο η έμφυλη βία. Φόνοι γυναικών, βιασμοί, φόνοι μεταναστών/ιών, τράφικινγκ, συχνότατες επιθέσεις ομοφοβικές και τρανσφοβικές, βία και εκφοβισμός στα σχολεία. Αυξάνεται και η έμφυλη βία από κρατικούς φορείς. Στην Ελλάδα εμμένουν οι συζυγοκτονίες, που η αστυνομία αλλά και τα ΜΜΕ τις περισσότερες φορές τα χαρακτηρίζουν ως «εγκλήματα πάθους» όταν συνοδεύονται από την αυτοκτονία του δράστη.

Στην Ελλάδα για χρόνια το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας δεν αντιμετωπιζόταν από ειδική νομοθετική ρύθμιση (Μαγγανάς, 1999). Ωστόσο, ο δημόσιος πολιτικός διάλογος που αναπτύχθηκε κατά τη δεκαετία 1995-2005 μέσα από συστηματικές δράσεις της Γενικής Γραμματείας Ισότητας, των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και των Γυναικείων Οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στο θέμα (υλοποίηση εκστρατειών ενημέρωσης, σύσταση Διυπουργικής Επιτροπής για τη βία κατά των γυναικών, οργάνωση επιμορφωτικών σεμιναρίων, διοργάνωση συνεδρίων, λειτουργία τηλεφωνικής γραμμής SOS, λειτουργία ξενώνων θυμάτων) οδήγησε στην ψήφιση του Νόμου 3500 για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας το 2006 (ΦΕΚ 232/Α'/24.10.2006). Μια σημαντική ρύθμιση του συγκεκριμένου νόμου ειναι ότι τιμωρείται ο βιασμός μέσα στο γάμο, δηλαδή ο εξαναγκασμός σε ερωτική πράξη με χρήση σωματικής βίας ή άλλης απειλής

Στην Ελλάδα το πρόβλημα της ενδοοικογενειακής βίας αντιμετωπίζεται έμπρακτα μόλις τα τελευταία χρόνια τόσο από επίσημους φορείς του Κράτους και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όσο και από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και Γυναικείες Οργανώσεις. Ο κατεξοχήν αρμόδιος φορέας για την πρόληψη και την καταπολέμηση του φαινομένου είναι η Γενική Γραμματεία Ισότητας των δύο Φύλων - Υπουργείο Εσωτερικών.

Στην Ελλάδα υπάρχουν τρεις διακριτές υποστηρικτικές δομές που συγκροτούν το βασικό δίκτυο υπηρεσιών πρόληψης και αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας (ΓΓΙΦ, 2011) :

Συμβουλευτικά Κέντρα κατά της ενδοοικογενειακής βίας

Τηλεφωνικές Γραμμές SOS

Ξενώνες Φιλοξενίας Κακοποιημένων Γυναικών

Τόσο οι επίσημοι φορείς της Πολιτείας όσο και οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις προσφέρουν υπηρεσίες προς τις γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας μέσω της δημιουργίας και λειτουργίας τέτοιων δομών. Παράλληλα, όπως δείχνει και η έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA) ο ρόλος των ΜΚΟ είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην υποστήριξη των γυναικών θυμάτων έμφυλης βίας αναδεικνύοντας παράλληλα τις ελλείψεις σε κρατικό επίπεδο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το πρόγραμμα της δωρεάν νομικής βοήθειας και ενδυνάμωσης γυναικών που έχουν αντιμετωπίσει έμφυλη βία, το οποίο προσφέρει το Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Ερευνών ΔΙΟΤΊΜΑ νε σκοπό να στηρίξει γυναίκες (γηγενείς και μετανάστριες) θύματα ενδοοικογενειακής βίας ή εξαναγκαστικής πορνείας (trafficking) που βρίσκονται σε οικονομική δυσπραγία και αδυνατούν σε καιρούς κρίσης και ακραίας φτώχειας να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους ενώπιον της δικαιοσύνης

Αν και λειτουργούν οι παραπάνω υποστηρικτικές δομές και κάποια καταφύγια σε όλη τη χώρα, για τις επείγουσες ανάγκες, πολλές υπηρεσίες πρώτης ανάγκης υπολειτουργούν (ΕΚΚΑ, νοσοκομεία, ιατροδικαστικές κ.α.) απουσιάζουν οι υπηρεσίες μακροχρόνιας υποστήριξης και η πρόληψη είναι μόνο περιστασιακή. Την ίδια στιγμή, η οικονομική βία, η ανεργία, οι περικοπές στις κοινωνικές υπηρεσίες, εγκλωβίζουν και καθηλώνουν τις γυναίκες σε ψυχοφθόρες διαπροσωπικές και εργασιακές σχέσεις.

Η παραδοχή αυτή και η ανάγνωση της πραγματικότητας δίχως περιστροφές είναι δυνατό να αποτελέσει το εφαλτήριο για την σταδιακή και οριστική εξάλειψη της βίας από την καθημερινότητά μας. Γιατί ως πότε θα δεχόμαστε τη βία απέναντι σε γυναίκες, ομοφυλόφιλους, άτομα με ειδικές ανάγκες, μετανάστες και στον όποιον διαφορετικό αγόγγυστα; Ως πότε θα σκύβουμε το κεφάλι δείχνοντας κατανόηση και ερμηνεύοντας αυτήν την βία; Πάντως όχι πια και αυτό πρέπει να το καταλάβουμε. Η αναζήτηση της ελευθερίας είναι ένα μακρύ ταξίδι και το ξέρουμε καλά. Δεν μπορούμε να νιώθουμε ελεύθεροι όταν γνωρίζουμε ότι σημαντικά κομμάτια της κοινωνίας καταπιέζονται και κακοποιούνται.

Σπάμε τη σιωπή και δημιουργούμε μονοπάτια ελευθερίας για όλες και για όλους! Ενάντια στη βία, στο σεξισμό και την ομοφοβία για μια κοινωνία απελευθέρωσης!



Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία πλοήγησης και να αναλύουμε την επισκεψιμότητα της ιστοσελίδας μας. Με την παραμονή σας στην ιστοσελίδα, αποδέχεστε τη χρήση cookies όπως αυτή περιγράφεται στην Πολιτική Cookies ΟΚ