ΑΝΝΑ ΦΙΛΙΝΗ: Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, κύριε Υπουργέ, μέσα σ αυτό το νομοσχέδιο βλέπουμε κατευθύνσεις οι οποίες ήδη προϋπήρχαν όπως ξέρουμε μέσα στο νόμο πλαίσιο για τα πανεπιστήμια, καθώς και μέσα στο νόμο που ψηφίστηκε πριν από λίγο καιρό σχετικά με την έρευνα. Θέλω να σημειώσω ορισμένα βασικά ζητήματα -γιατί έχουν αναφερθεί πολλοί συνάδελφοι- για το περιεχόμενο αυτού του νομοσχεδίου.

Πρώτα απʼ όλα, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, θέλω να τονίσω ότι οι μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές αποτελούν τμήμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και γιʼ αυτό θεωρούμε ότι είναι απαράδεκτο να προτείνεται στο νομοσχέδιο αυτό η καθιέρωση διδάκτρων για τις μεταπτυχιακές σπουδές.

Οι μεταπτυχιακές σπουδές πρέπει να απευθύνονται στο σύνολο των φοιτητών και όχι μόνο σε όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα να ανταπεξέλθουν στο ύψος των διδάκτρων αυτών. Οι μεταπτυχιακές σπουδές σήμερα συνιστούν σχεδόν άμεση συνέχεια των προπτυχιακών σπουδών των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και επιλέγονται από μεγάλο μέρος του φοιτητικού πληθυσμού.

Για μας είναι αδιαπραγμάτευτη πολιτική θέση το ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να είναι δωρεάν και αυτό επιτάσσει εδώ και δεκαετίες –ότι δηλαδή η παιδεία είναι δωρεάν- το Σύνταγμα της χώρας μας.

Το δεύτερο σημείο, στο οποίο ήθελα να επικεντρώσω την προσοχή σας, είναι το ότι μέσα σ αυτό το νομοσχέδιο καταστρατηγείται η αρχή σχετικά με την αυτοτέλεια των πανεπιστημίων.

Στο άρθρο 7 συγκεκριμένα το νομοσχέδιο προβλέπει ότι τα προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών θα μπορούν να έχουν διάρκεια το πολύ μέχρι οκτώ χρόνια και η παράταση για ένα πρόγραμμα θα πρέπει να δίνεται μετά από απόφαση του αρμόδιου Υπουργείου, δηλαδή του Υπουργείου Παιδείας.

Θεωρούμε ότι μ αυτό τον τρόπο το νομοσχέδιο -και η Κυβέρνηση- επεμβαίνει υπέρμετρα στην αυτοδιοίκηση των πανεπιστημίων. Είναι ευνόητο ότι μια τέτοια πρόβλεψη δημιουργεί κατάσταση ασυνέχειας, ανασφάλειας και αδυναμίας εκπόνησης ενός στοιχειώδους προγραμματισμού από τη μεριά των ακαδημαϊκών μας ιδρυμάτων.

Αντικειμενικά θέτει υπό αμφισβήτηση σημαντικά ζητήματα σχετικά με την ουσιαστική αυτονομία των μεταπτυχιακών προγραμμάτων, τα οποία θα επιδίδονται σʼ έναν διαρκή αγώνα για να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα μηχανισμό ομηρίας και διαρκώς θα υπάρχει ο κίνδυνος διακοπής αυτών των προγραμμάτων.

Κατά τη γνώμη μας είναι βασικό ότι τα ίδια τα πανεπιστημιακά τμήματα μέσω των γενικών συνελεύσεων και των συγκλήτων τους θα πρέπει να έχουν την αποκλειστική αρμοδιότητα να αποφασίζουν για την έναρξη, λήξη, διάρκεια και τα χαρακτηριστικά των μεταπτυχιακών τους προγραμμάτων. Σε καμία περίπτωση τα κριτήρια αυτά δεν θα πρέπει να είναι διαφορετικά.

Τώρα θέλω να τονίσω -σε σχέση με το προηγούμενο- ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που έθεσαν και άλλοι συνάδελφοι. Είναι πολύ σοβαρό το γεγονός ότι κριτήριο για την παράταση ενός μεταπτυχιακού προγράμματος θα είναι η λεγόμενη βιωσιμότητα, όπως θέτει αυτό το νομοσχέδιο στην παράγραφο 2 του άρθρου 7.

Στην ουσία τα κριτήρια, με τα οποία θα κρίνει η Κυβέρνηση εάν ένα πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών πρέπει να συνεχίσει ή όχι τη λειτουργία του, εάν θα είναι βιώσιμο δηλαδή, θα εξαρτώνται κυρίως από τις ανάγκες της αγοράς και τις αναπτυξιακές ανάγκες με στενά οικονομίστικη λογική.

Και όμως βασικό κριτήριο πρέπει να είναι η ανάπτυξη των γνωστικών αντικειμένων που οι ίδιες οι επιστήμες κρίνουν απαραίτητα για την εξέλιξή τους. Φοβούμαστε ότι τα προγράμματα που θα επιβιώσουν είναι αυτά που μπορούν να προσκομίσουν οφέλη στις επιχειρήσεις και την αγορά και όχι όσα εισφέρουν γενικότερα στην επιστήμη και την έρευνα.

Οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες θα είναι τα πρώτα θύματα στην ανταγωνιστική κούρσα για την επιβίωση των προγραμμάτων των μεταπτυχιακών σπουδών. Σε άμεσο κίνδυνο θα είναι επίσης και τα προγράμματα για την έρευνα στις τέχνες, στη μουσειολογία, στην αρχαιολογία, θέματα που είναι συνυφασμένα με την ιστορία και τον πολιτισμό αυτού του τόπου. Αλλά όχι μόνο αυτά. Σε κίνδυνο θα βρίσκεται και κάθε πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών που μέσα από συντηρητικά και αναχρονιστικά κριτήρια θα απορρίπτει η εκάστοτε ηγεσία ή η γραφειοκρατία του Υπουργείου Παιδείας.

Τέλος θέλω να τονίσω ότι στο άρθρο 8 αναφέρεται ότι οι πόροι γιʼ αυτά τα μεταπτυχιακά προγράμματα θα ορίζονται από δωρεές, παροχές, κληροδοτήματα, χορηγίες φορέων κ.λπ. Εντελώς δευτερευόντως στην παράγραφο 2 του άρθρου 8 αν θυμάμαι καλά αναφέρεται ότι θα δικαιούνται χρηματοδότηση και από τον τακτικό προϋπολογισμό του κράτους.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, ξέρουμε ότι η παιδεία μας είναι υποβαθμισμένη στον κρατικό προϋπολογισμό –το είπαμε όταν συζητούσαμε για τον κρατικό προϋπολογισμό- και δυστυχώς φαίνεται από το νομοσχέδιο αυτό ότι το μέλλον δεν διαγράφεται ιδιαίτερα ευχάριστο, αντίθετα από ό,τι θα είχε πραγματικά ανάγκη η χώρα μας και η νεολαία μας η οποία ζει κάτω από μία ανασφάλεια, έχει ανάγκη απʼ αυτή την παιδεία, έχει ανάγκη από μεταπτυχιακά προγράμματα τα οποία θα δώσουν και όραμα στη ζωή της νεολαίας μας, αλλά θα δώσουν και τη σιγουριά για την επιβίωσή της.

Ευχαριστώ.